Canadese grond op de Holterberg

De Canadese Begraafplaats is een unieke plek in Holten. Hier kun je tot bezinning komen en de offers die destijds gebracht zijn, herdenken. Het terrein ziet er altijd prachtig verzorgd uit, dankzij het harde werk van André en Jan Deijk. Samen zijn ze goed voor ruim vijftig jaar ervaring in het hoveniersvak. Wij spraken hen over hun werk, het belang van herdenken en de voorbereidingen op de viering van tachtig jaar vrijheid in Holten.

Andre begint: “Inmiddels ben ik al wel bijna dertig jaar werkzaam voor de Commonwealth. Ik deed de landbouwschool en was net teruggekomen uit Duitsland, waar ik bij een groot agrarisch bedrijf werkte. In Nederland werd ik door het arbeidsbureau benaderd: is werken op de begraafplaats niet wat voor jou? Dat wist ik zo nog niet… Mijn ouders zeiden toen: ‘Je kunt altijd nog weer de landbouw in, probeer het gewoon’. In eerste instantie zou ik één maand mee helpen met de voorbereidingen voor de herdenking van vijftig jaar vrijheid. Al snel ging ik van een halfjaarcontract naar een vast contract en inmiddels zijn we dertig jaar verder.”

Extra hulp 
“Ik heb eerst nog allerlei andere dingen gedaan en bij verschillende hoveniers gewerkt, voordat ik werd benaderd door André”, vertelt Jan. In eerste instantie zag hij de baan niet zitten. Lachend: “Ik was er op een druilerige ochtend wezen kijken, dan krijg je natuurlijk niet de beste indruk. Ik kreeg van meerdere mensen hetzelfde advies als André destijds: ‘Probeer het maar, weggaan kun je altijd nog’. Dat bleek een goede keuze: na twintig jaar loop ik er nog steeds!”

Een mooie plek mooi houden
Het terrein ziet er dankzij het harde werk van de heren altijd prachtig verzorgd uit. “Plat gezegd zijn wij verantwoordelijk voor het onderhoud ‘binnen de hekken’. Dan kun je denken aan het gras onderhouden, het schoonhouden van de stenen en graven en de beplanting”, legt André uit.
Jan vult aan: “Achter de beplanting zit een heel systeem. Ieder jaar vernieuwen we zo’n vijfduizend planten. We zijn dit jaar begonnen met vaste planten. We krijgen helaas steeds meer te maken met ziektes in de hei die we minder goed kunnen bestrijden. De bekende heidetuin zal dan ook langzaam een bloementuin worden.”

Hij vervolgt: “Het klinkt misschien gek, maar wij zien het inmiddels meer als een grote tuin, in plaats van een begraafplaats. We werken de hele dag in de frisse lucht, met de vogels om ons heen. Ook voor ons is het altijd een moment van bezinning. Het is echt een hele mooie plek. Menig Holtenaar en andere mensen uit de omgeving die stress aan hun hoofd hebben, komen vaak langs om even tot rust te komen.”

André: “Het belangrijkste is dat we de jongens die hier liggen goed kunnen eren. Na tachtig jaar komen er nog steeds families voor het eerst bij het graf van hun familielid kijken. Laatst spraken we nog twee Canadezen die voor het eerst in hun leven bij hun oom kwamen kijken. Die stonden daar heel ontroerd, we kregen van hen te horen dat het hier echt mooi was. Dat zijn de dingen waar je het uiteindelijk voor doet.”

De overdracht van geschiedenis
De mannen vertellen aan tafel bevlogen over de geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog. André: “Zo denken we hier in Nederland dat we in Normandië zijn begonnen met de bevrijding. Dat klopt niet helemaal. De 48th Highlanders hebben ook ontzettend hard gevochten in Rome en in Sicilië, waarna ze in maart 1945 hiernaartoe kwamen. Daarom herdenken we hen ieder jaar op 13 april in Holten. Dankzij mijn werk hier ben ik me inmiddels veel bewuster van de geschiedenis. Dankzij Gert Jan van ’t Holt, die langskwam met de scholen, zijn er veel verhalen doorverteld. Hij heeft naar mijn mening op een fantastische manier met beperkte middelen de begraafplaats verder op de kaart gezet.”

Jan haakt hierop in: “Elke herdenking op 4 mei geeft mij een bepaald gevoel. De verhalen op zich en de hele geschiedenis zijn reuze interessant”, vult Jan aan. “De waardering die je op die dagen van mensen voelt vind ik ook heel bijzonder. Er komt heel veel bezoek, maar ik heb nog nooit iemand horen zeggen dat het hier een zooitje is. Daar zijn we met elkaar heel trots op.”

‘Stiekem’ herdenken
Welke herdenking bleef de mannen het meeste bij? “De meest bijzondere herdenking was de herdenking in 2020. In januari waren we zo goed als klaar met de voorbereidingen op 75 jaar vrijheid, toen corona om de hoek kwam kijken. Na één keer videobellen met het bestuur werd besloten om de herdenking niet door te laten gaan”, vertelt Jan.

“Toen heb ik gezegd: zolang ik hier werk, wordt er gewoon herdacht, hoe dan ook”, gaat André verder. “We hebben zelf met een klein groepje vrijwilligers vlaggen, één krans en 3000 witte rozen geregeld. Het plan was om de rozen ‘s ochtends neer te leggen, waarna onze kinderen samen één krans zouden leggen. Maar tien dagen van tevoren werd ik gebeld door de secretaresse van de burgemeester: toenmalig minister van Defensie Ank Bijleveld had haar collega uit Canada beloofd om ook een krans te leggen. Toen kon de burgemeester niet achterblijven. Uiteindelijk waren we dus met dertien man.”

“Het verliep allemaal mooi en we hebben ons netjes aan de coronaregels gehouden”, vult Jan aan. “Er is ook niemand geweest die er bij ons over heeft geklaagd. Alleen hadden we niet op één onvoorziene gast gerekend: RTV Oost. Zij plaatsten er iets over op Facebook, waarna er allerlei negatieve reacties binnenkwamen. André kreeg een officiële waarschuwing van de Commonwealth. We staan nog steeds achter onze beslissing en zijn blij dat we het toentertijd zo hebben gedaan. De jongens niet herdenken was voor ons geen optie.”

80 jaar vrijheid
In 2025 vieren we met elkaar tachtig jaar vrijheid in Nederland. “We zijn vorig jaar juni al begonnen met de eerste voorbereidingen”, vertelt Jan enthousiast. “Je moet er bijvoorbeeld aan denken dat als je bepaalde beplanting in 2025 mooi in de bloei wil hebben, je het jaar ervoor al aan de slag moet. Stel je voor dat we dit jaar pas waren begonnen en we krijgen slecht weer: dan staat het hele terrein in 2025 op zijn kop! Als alles goed gaat, hebben we dus de aankomende winter minder werk aan het terrein zelf. De meeste beplanting staat al.”

“Waar Jan zich vooral bezig houdt met de fysieke voorbereiding, zit ik ook aan tafel met de Stichting Viering Nationale Feestdagen en andere belanghebbenden”, vult André aan. “Er zijn waarschijnlijk geen veteranen aanwezig. Maar herdenken stopt niet bij het overlijden van de laatste veteraan. In plaats daarvan herdenken we samen de tweede en derde generatie. De insteek hiervan is dat we zowel de Nederlandse als Canadese jeugd er verder bij betrekken. Zeker als je kijkt naar wat er op dit moment allemaal in de wereld gebeurt… Het is belangrijk dat we blijven herdenken en leren van onze fouten.”

Canadese grond op de Holterberg
Wat weinig mensen weten, is dat de Commonwealth twaalf hectare grond in eigendom heeft op de Holterberg. André vertelt: “In eerste instantie ging men uit van een hoger sterftecijfer. Vandaar dat er zoveel grond is geschonken aan de Commonwealth, om onze bevrijders een eeuwige rustplaats te geven. Uiteindelijk is er drie hectare gebruikt voor de begraafplaats. De rest is weer teruggegeven aan de natuur. Zo is ruim driekwart van de Oranjekuil grond van de Commonwealth.”

Dat men uitging van meer gesneuvelden, is ook achter de begraafplaats te zien. “Wie goed kijkt, ziet hier nog extra trappen in het bos en het fundament voor een kruis. Dat kruis is uiteindelijk midden op de begraafplaats geplaatst”, legt Jan uit.

De toekomst
Inmiddels lopen de heren al een hele tijd mee. Hoe zien zij de toekomst voor zich? “Deze grote herdenking maak ik nog mee, daarna zit de langste tijd er voor mij wel op. Ik kan me niet altijd meer vinden in de nieuwe regelgeving en de ideeën die er liggen. Hierdoor kan ik mijn werk straks minder goed doen. En als ik er niet achter sta, wil ik er ook niet midden in de nacht wakker van liggen. Maar natuurlijk blijf ik me inzetten voor een mooie herdenking in 2025. Daarnaast komt mijn vrouw uit Canada en mijn dochter wil de opleiding tot dierenarts ook graag daar doen. Wie weet emigreren we dus wel over een paar jaar”, denkt André hardop.

“Ik hoop dat ik hier tot mijn pensioen mijn tijd ‘vol kan maken’”, vult Jan aan. “Daarbij wil ik het plezier erin natuurlijk niet verliezen. Maar daar ben ik niet zo bang voor! Ik ga iedere dag nog met erg veel plezier naar mijn werk toe.”

de Commonwealth War Graves Commission
De Commonwealth War Graves Commission is opgericht in 1917. Zij herdenken alle gesneuvelde strijdkrachten van het Gemenebest. In totaal doen zij dit in meer dan 150 landen voor ruim 1,7 miljoen graven. De CWGC verzorgt in Nederland ruim 16.000 graven. Zestien hoveniers, waaronder Jan en André, zijn in dienst van CWGC en verrichten hiervoor het onderhoud.