‘Geef elke steen een verhaal’. Dat was acht jaar geleden bij de opening van het Informatiecentrum Canadese Begraafplaats in Holten het streven. De vrijwilligers van de researchgroep, door de jaren heen geholpen door enkele duizenden scholieren uit Gelderland en Overijssel, zijn inmiddels een goed eind op weg. Van ruim 800 soldaten is nu een verhaal bekend. Het is maar de vraag of de overige levensverhalen ooit allemaal verteld kunnen worden. De tijd begint te dringen.

De Canadese begraafplaats in Holten telt 1394 graven. In elk graf ligt iemand van wie gehouden werd. Een persoon die méér was dan de omgekomen soldaat; iemand die een leven had voor de oorlog. Juist dat verhaal is belangrijk om te vertellen. Het geeft de kille cijfers een gezicht. Tussen medio september 1944 en mei 1945 kwamen bij gevechten in Nederland ongeveer 13.000 geallieerden om het leven. Onder hen 4100 Canadezen; even zoveel zonen, broers, echtgenoten of vaders, ieder met een eigen verhaal. Maar, geeft Henk Vincent meteen resoluut aan: ,,Het gaat ons niet lukken om alle resterende pakweg 500 verhalen te achterhalen en te vertellen.” 

Archieven

Vincent is mede-oprichter van het Informatiecentrum Canadese Begraafplaats (ICB) Holten en actief lid van het researchteam. Zijn conclusie is niet alleen gebaseerd op de dertien anonieme graven op het ereveld. ,,Ons onderzoek beleefde in 2014/2015 een hoogtepunt. De toenmalige Canadese premier Stephen Harper kwam destijds naar Holten met een enorme doos vol informatie en materiaal over de soldaten uit de Tweede Wereldoorlog. Toen de Canadese overheid niet veel later ook nog eens een aantal archieven online openstelde, kwam het onderzoek opnieuw in een stroomversnelling. ,,De meeste beschikbare informatie hebben we inmiddels verwerkt. Het wordt nu steeds moeilijker om nieuwe verhalen te achterhalen”, weet Vincent. ,,Maar we gaan door”, klinkt het vastberaden.

1394 graven in Holten

In navolging van Holten zijn nu ook Groesbeek en Bergen op Zoom bezig om de daar begraven Canadezen ‘hun leven’ terug te geven. Meermaals heeft Vincent met eigen ogen gezien hoe belangrijk die verhalen en gezichten zijn voor nabestaanden. Hoe vers de littekens van de Tweede Wereldoorlog bijna 75 jaar na dato soms nog zijn. minderjarigen die in Holten begraven liggen.

De drie grote Canadese erevelden in Nederland hopen op termijn de verhalen van alle gesneuvelde militairen te bundelen in een online-database. Te raadplegen en zo mogelijk aan te vullen door iedereen. In Nederland, maar vooral ook in Canada. Het gezamenlijke project heeft de naam Faces to Graves gekregen, elk graf een gezicht. ,,Holten is een beetje het voorbeeld voor Groesbeek en Bergen op Zoom", glimlacht Vincent. ,,Wij zijn er al het langst mee bezig en hebben de nodige ervaring opgedaan. Net als wij maken ze er in Groesbeek en Bergen op Zoom een scholierenproject van.”

In Holten hebben inmiddels duizenden scholieren uit onder meer Zutphen, Apeldoorn, Zwolle en Twente zich verdiept in een soldaat. Aan de hand van de war diaries en service files is vrij goed na te gaan waar en wanneer de mannen geboren werden en hoe hun militaire loopbaan verliep. Om echt zicht te krijgen op het leven van een militair voor de oorlog is contact met nabestaanden de beste bron. Dat is dankzij sociale media steeds gemakkelijker, maar het lukt niet altijd. Complicerende factor:  er zijn steeds minder directe nabestaanden nog in leven.

Leeftijdsgenoten

Het werk van de middelbare schoolleerlingen leidt soms tot de prachtigste profielwerkstukken die geschikt zijn voor de database. In andere gevallen is het resultaat wat summierder. Zonder uitzondering vinden de tieners het interessante kost om mee bezig te zijn, weet Vincent. ,,Zeker de leerlingen die hier hun profielwerkstuk over maken, zijn maar een paar jaar jonger dan de mannen die hier liggen.Praktisch leeftijdsgenoten dus. Dan komt zo’n persoonlijk verhaal behoorlijk binnen.”

Kippenvel

Een van de herinneringen die Vincent zelf nog steeds kippenvel bezorgt, is de onverwachte ontmoeting met de jongere broer van een omgekomen soldaat. Het was zo'n moment waarop Vincent wist, nee vóelde, waar hij het allemaal voor doet. ,,Een man van ver in de zeventig stond hier in het ICB bij de balie en zei dat zijn broer hier zou moeten liggen. Toen zijn oudere broer in Europa omkwam was de man nog maar een jongetje van een jaar of vier, vijf. In 1948 was  ook nog eens het ouderlijk huis door een brand verwoest, dus er was helemaal niets bewaard gebleven van zijn omgekomen broer. Ik kon de man hem met een druk op de knop een foto van zijn broer tonen. Dat gezicht had hij nog nooit gezien.” Nog veel emotioneler werd het toen hij het telegram onder ogen kreeg waarmee beider moeder werd verwittigd over de dood van haar zoon. Zijn grote broer. ,,Opeens was hij weer dat kleine jongetje van toen en begon hij te huilen.”

Het ICB in Holten staat aan de vooravond van een flinke uitbreiding. In november gaat het centrum vermoedelijk een maand dicht om de huidige expositieruimte te herinrichten. Daarna volgt een aanbouw, waarin een educatieve ruimte is voorzien en wordt het huidige kantoorgedeelte omgetoverd tot een experience centre,  of in goed Nederland: een belevingsruimte. Om die beleving krachtiger te maken is het de bedoeling om enkele soldaten holografisch  tot leven te laten komen en de bezoeker zo mee te nemen in hun verhaal. ,,Dan kun je als het ware in hun laarzen staan. Veel levensechter kunnen we het niet maken.” 

Lees het gehele artikel op: https://www.destentor.nl/rijssen-holten/geef-elke-steen-een-verhaal-holten-heeft-op-canadese-begraafplaats-nog-ruim-500-te-gaan